Dyslexie en hoogbegaafdheid is een veelvoorkomende combinatie. Veel mensen denken dat dyslexie en hoogbegaafdheid niet samen kunnen voorkomen omdat hoogbegaafden te slim zouden zijn om niet goed te kunnen lezen en schrijven. Niets is minder waar. Het is namelijk zo dat dyslexie vrijwel niets met intelligentie te maken heeft. Behalve dan dat hoogbegaafden door hun intelligentie heel goed zijn in het verbloemen van de dyslexie door het vinden van werkstrategieën, waardoor het voor de buitenwereld minder snel opvalt dat ze dyslectisch zijn. Vaak wordt het dan pas in het middelbaar- of hoger onderwijs opgemerkt, wanneer de stof te complex wordt om met de gevonden oplossingen te kunnen blijven volgen.
Inhoudsopgave
Wat is dyslexie?
Dyslexie bestaat eigenlijk uit twee samengevoegde woorden die vanuit het Grieks komen, namelijk dys en lexis. Dys betekent ‘beperkt functioneren’ en lexis betekent ‘woorden, of taal’. Mensen met dyslexie hebben dus moeite met het lezen en schrijven van woorden.
Lezen en schrijven is een vaardigheid die niet volledig uit de intelligentie voortkomt. Dyslexie is te vergelijken met het horen van klanken. Een hoogbegaafd persoon is niet per se in staat om tonen, of een ritme, in een muziekstuk te herkennen. Dit heeft namelijk ook niets met intelligentie te maken, maar alles met vaardigheid.
Dyslexie bij hoogbegaafden
Kinderen met dyslexie vallen in de meeste gevallen direct op in een klas, waardoor eigenlijk al vrij snel kan worden vastgesteld dat het gaat om dyslexie. Echter, bij hoogbegaafde kinderen ligt dit anders. Dit heeft te maken met het feit dat zij op andere punten wel heel goed scoren, waardoor dit het gemiddelde behoorlijk omhoog haalt. Dit betekent dat zij niet behoren tot de kinderen die het slechts leren in de klas en hierdoor wordt er minder aandacht aan besteed.
Wanneer deze hoogbegaafde kinderen met dyslexie naar het middelbaar onderwijs gaan, dan zal wel opvallen dat zij dyslexie hebben. Dit heeft te maken met het feit dat het tempo aanzienlijk hoger ligt op het voortgezet onderwijs en dat er voor de talen andere leerkrachten zijn dan voor de andere vakken. Het valt dus op dat deze kinderen met vooral de talen niet mee kunnen komen. Daarnaast moet er ook meer geleerd worden en moet er meer huiswerk gemaakt worden, er moeten werkstukken worden geschreven enzovoorts. Uit al deze zaken kan naar voren komen dat dyslexie een rol speelt.
De invloed van de hoogbegaafdheid
De hoogbegaafdheid heeft wel invloed op de dyslexie, en dit geeft aan dat een klein deel van dyslexie wel met de intelligentie te maken heeft. Het is dan ook zo dat het hebben van dyslexie niets met de intelligentie te maken heeft, maar dat de mate van dyslexie wel door de intelligentie wordt beïnvloed. Wanneer hoogbegaafde kinderen met dyslexie op lezen en schrijven vergeleken worden met niet-hoogbegaafde kinderen zonder dyslexie, dan doen zij het slechter. Echter, wanneer hoogbegaafde kinderen met dyslexie op deze vaardigheden worden vergeleken met niet-hoogbegaafde kinderen met dyslexie, dan doen ze het aanzienlijk beter. Hieruit valt dus op te maken dat de mate van dyslexie wel (deels) in verband staat met de intelligentie.
Dyslexie kan op verschillende manieren worden vastgesteld. In de meeste gevallen moet het kind tekst lezen en schrijven, zodat hierin afwijkingen kunnen worden geconstateerd. Binnen de meeste tests worden ook een aantal woorden gebruikt die niet bestaan. Kinderen met dyslexie zullen uitvallen wanneer zij deze woorden moeten oplezen. Zo kan de diagnose dyslexie worden gegeven. Het komt vaker voor dat hoogbegaafde kinderen met dyslexie niet uitvallen met deze niet-bestaande woorden. Het is dan ook belangrijk om voorafgaande aan de test aan te geven dat het kind hoogbegaafd is. Dit wil zeggen, wanneer dit bekend is.
Tijl Koenderink heeft een interessante videoblog gemaakt over de combinatie hoogbegaafdheid en dyslexie. Een must see voor iedereen die worstelt of denkt te worstelen met deze combinatie. De combinatie moet goed en tijdig herkent worden, omdat door de dyslexie hoogbegaafdheid gemaskeerd kan worden.
Dit is precies de informatie die ik zocht! Wat fijn om te weten dat er zulke website bestaan met zulke gespecialiseerde informatie. Bedankt!
Heeft u ook informatie waar ik mijn hoogbegaafde kind het beste kan laten testen? Er is op het voortgezet onderwijs een test gedaan waarbij niet gekeken is naar de hoogbegaafdheid. Er kwam uit dat er niet voldoende aanleiding was aan te nemen dat mijn zoon dyslectisch is. Hij is echter van het Gymnasium naar het VWO gegaan vanwege de vreemde talen en scoort op alle vakken zonder er veel voor te doen hele goede cijfers behalve voor… jawel, zijn talen. We willen hem dus graag nog eens ‘goed’ laten testen.
Goedenavond,
de test is gedaan op de middelbare school, of is deze aangevraagd door de middelbare school en uitgevoerd bij een erkend instituut? Dit zijn namelijk heel verschillende testen; de test door de school is een sterk verkleinde test die een indicatie geeft, een vermoeden van, waaruit blijkt dat er meer onderzoek gewenst is, of niet nodig is. In veel gevallen geeft die test een redelijk beeld maar een voor iedereen betrouwbaar beeld over het wel of niet hebben van dyslectie geeft het niet. De test is daarvoor te beperkt. En regelmatig is de uitslag te beperkt of te eenzijdig.
Bij een dyslectie onderzoek bij een erkend instituut gaat de test veel breder: er worden zowel dyslectie testen gedaan als intelligentie onderzoek, waarbij ook die laatste een uitgebreide test is. Dit omdat hiermee niet alleen een eventuele taalverwerkingsstoornis wordt bekeken maar ook naar copingstrategie. Een bijzonder slim persoon heeft in de loop der jaren vaak zelf meer technieken aangeleerd om de dyslectie tot (voor hem/haar) grote hoogte te maskeren. Die verhouding tussen die twee en tot elkaar geeft een compleet beeld.
Mijn advies, als je duidelijkheid wilt hebben over eventuele dyslectie, is je te wenden tot een erkend instituur als bijvoorbeeld het RID (voorheen IWAL) https://www.rid.nl/. Daar wordt dan ook een uitgebreide IQ test gedaan. Dit kun je zelf aanvragen of via de school (al is de vraag of de school hier in deze situatie aan mee zal werken).
Aan de andere kant denk ik heel praktisch: stel dat er uit de test komt dat het inderdaad dyslectie is waardoor het zo moeilijk gaat met zijn talen, dan gaat hij na de test niet ineens beter zijn in talen. Is het gymnasium met (meer) talen iets waar hij graag naar terug zou willen? Korter gezegd: denk goed na over waaróm je het onderzoek graag wilt doen, wat het je oplevert een antwoord te hebben op je vraag en hoe dat antwoord dan jouw (zijn) leven verandert.
Hallo, mijn naam is Ruben, vader van een dochter van 14 met dyslexie en dyscalculie. Zij heeft, vanwege haar eenorig-zijn, al enkele IQ testjes (wisc3) doorlopen. Op jongere leeftijd, tot een jaar of 6, scoorde zij gemiddeld 135 op die tests. Nu heeft zij in april 2017 een test gedaan, ook wisc3, als onderdeel van haar dyslexie- en dyscalculietest. Haar IQ score was 116, zonder rekening te houden met dyslexie/dyscalculie; dat is namelijk de in de latere sessies pas vastgesteld.
Dan na dit lange verhaal het werkelijk probleem: de dyslexie en dyscalculie zijn pas getest aan het begin van het voortgezet onderwijs. Zij heeft de basisschool doorlopen op intuitie en intellect, zonder eigenlijk de basis te beheersen. Zij redt het nu niet. Zij zit in de 2e klas van VMBO T (mavo zeg maar) en zal waarschijnlijk naar VMBO kader moeten. Zij is echter geen praktijkgericht kind. Ze is meer een type filosoof. Wij hebben geen idee wat te doen. Het lijkt erop dat er voor hoor binnen het het reguliere onderwijs geen plekje te vinden is. Heeft u enige adviezen wat we kunnen proberen of welke instantie we kunnen raadplegen?
vriendelijk bedankt, Ruben
Goedemorgen,
vanwege de meervoudige problematiek en beperkte informatie is het lastig, zo niet ondoenlijk, om hier via de site een volledig antwoord op te geven. Ik zal daarom een algemeen antwoord geven met verwijzigingen naar organisaties die je gerichter kunnen helpen hierin.
Als ik het zo lees, dan is je dochter gezien de eerdere uitslag erg slim. Die intellentie zal ze hebben ingezet om met haar dyslexie, dyscalculie en de slechthorendheid toch alles te kunnen bijbenen op de lagere school. Dat zegt dan ook wel iets over haar talent om om te gaan met lastige situaties en daar oplossingen / werkstrategien in te bedenken.
Nu in het middelbaar lukt dit niet meer. Dat is niet vreemd lijkt me want het zal veel energie kosten en met de slechthorendheid zal het met de wisselende vakken en wisselende docenten nog lastiger worden om alles te kunnen blijven volgen.
Dat haar laatste IQ uitkwam op 116 is zonder rekening te houden met de sylexie en dyscalculie zeg je. Is daarbij wel rekening gehouden met haar slechthorendheid? Ik weet niet waar je dit onderzoek hebt gedaan maar als het goed is heb je ook de deelscores gekregen (of anders heeft het onderzoeksbureau deze) waarmee je een vollediger beeld kunt krijgen op haar intelligentie.
Voor een concreter antwoord op je vraag over schooladvies is mijn advies contact op te nemen met het bureau waar de test is gedaan, of anders meth het RID (https://www.rid.nl/) waar ze gespecialiseerd zijn in dyslexie/dyscalculie en onderwijs. Ik weet niet welke begeleiding er is voor de slechthorendheid en in welke mate dit speelt. Als er een begeleider of arts is waar jullie contact mee hebben kan hij/zij hier erder in begeleiden, of voor meer algemene informatie over studeren en slechthorendheid contact opnemen met Handicap en Studie waar ze meer ervaring hebben met omgaan hiermee en vinden van oplossingen. In direct contact met hen kun je de situatie dieper verhelderen dan hier op een openbare site.
Ik kan me goed voorstellen dat VMBO kader voor je dochter niet het meest passende is. Er is niets mis met VMBO kader op zich want voor veel studenten is dit een hele passende en fijne opleiding maar voor een meisje dat liever vanuit haar hoofd werkt zijn er vast oplossingen te vinden voor de belemmeringen die ze nu heeft.
Heb ik je met dit antwoord verder op weg kunnen helpen?
Groet, Mariska de Swart
Goedenmiddag, ik heb een vraag over mijn zoon (bijna 15) 4 gymnasium (ook blijven zitten). Hij weet begrijpt de dingen in zijn hoofd en krijgt het alleen niet op papier. Kan dat een vorm van dyslexie zijn? Maakt veel slordigheidsfouten. Ik heb het gevoel dat er iets niet klopt nl. We hebben al veel ingezet afgelopen jaren.
Hoi El,
Goed dat je de vraag hier stelt.
Vanaf mijn kant, zonder je zoon te hebben gezien of gesproken, is het onmogelijk om een uitspraak te doen of je zoon last heeft van een dyslexievorm. Daarvoor weet ik simpelweg te weinig van hem. Ik houd het daarom algemeen met wat bredere informatie.
Bij dyslexie denken meeste mensen aan directe lees- of begripsproblemen maar er zijn meer variaties daarin. Een uitgebreide dyslexietest kan hierin helderheid bieden. Ik zeg dan nadrukkelijk een uitgebreide test want er zijn helaas instituten die dit met een korte test afhandelen. Voor een goede beoordeling is er echt meer nodig; taalverwerkingstesten, schrijftesten én een erkende IQ-test.
Het voordeel van de uitgebreide dyslexietest is dat deze al gecombineerd is met een IQ onderzoek. Zou ik je wijzen op een IQ onderzoek dan is daarin niet direct een antwoord te geven op je vraag over dyslexie waarna dan misschien alsnog een dyslexie onderzoek nodig zou zijn.
Waarom dat IQ onderzoek? Een gedegen IQ test kijkt naar meerdere gebieden, waaronder taalverwerking en uitvoering. Als ik het zo hoor dan vermoed ik dat bij je zoon een groot verschil zit tussen wat hij verstandelijk kan bevatten en omzetten naar hoe het eruit moet komen naar hoe hij dit daarna kan verwoorden. Na het verstandelijke deel komt een hapering; een discrepantie tussen het performale en verbale. Meestal uit zich dat in het kúnnen bedenken van grafisch werk of handwerk (tot aan duidelijke uitleg over hoe er moet worden gemeten tot hoe de onderdelen in elkaar moeten worden gezet met houten verbinden, of een hoog niveau uitleg over compositie in een tekening of verhoudingen. “de leraar die het prima weet maar het zelf niet kan voordoen”) maar het met de handen niet voor elkaar krijgen. Iets wat veel frustratie kan geven want wat zo mooi was in gedachte, ziet er dan in werkelijkheid veel minder mooi uit.
Bij jouw zoon hoor ik iets soortgelijks; hij weet het allemaal, maar hoe vat hij die gedachten in goede zinnen zodat anderen begrijpen wat hij wil zeggen?
Daarnaast hoor ik je over slordigheidsfouten. Dit kan natuurlijk gewoon slordigheid zijn, het is een puber van 15 en voor pubers is netheid met taal meestal geen hoge prioriteit. Of het is het misschien diep van binnen wel, maar wordt daar na negatieve ervaringen toch de brui aan gegeven.
Je zegt dat je al het een en ander hebt ingezet voor hem. Is er dan ook al goed onderzoek gedaan naar dyslexie of v/p kloof?
Na het onderzoek is het belangrijk om samen met de testafnemer of psycholoog goed te kijken naar de uitkomst. De simpele uitkomst van wel of geen dyslexie is te kort, net als het getal van de IQ-score nog geen duidelijkheid geeft.
Mijn advies is een dergelijk onderzoek dan te doen bij een instituut of testafnemer met kennis van hoogbegaafdheid.
Na het onderzoek kan aan de hand van de uitkomsten verder worden gekeken want het gaat er uiteindelijk om dat hij leert hoe hij ermee om kan gaan, met liefst natuurlijk dat hij de omweg leert waarmee hij zijn gedachten wel kan verwoorden. Of dat hij misschien de toets op school mondeling mag maken, als (tussen)oplossing? Belangrijk is dat zijn zelfvertrouwen niet naar beneden gaat door frustratie en negatieve ervaringen op dit gebied…
Heb ik je hiermee verder op weg kunnen helpen?
Hartelijke groet,
Mariska de Swart
Hoi, ik zocht via de website naar info en las herkenbare dingen.
Onze dochter van 8 kan qua leren goed mee in groep 5. Qua karakter en sociaal emotionele ontwikkeling is het een bijzonder meisje. Sterk karakter met erg sterke eigen wil en wat minder sterk in samen en groepswerk. Toch vraag ik me af of hier niet wat achter ligt. Ze is nog jong maar ’t zou zo jammer zijn als we haar niet beter kunnen helpen. De vragen die ze stelt, de manier waarop ze denkt en hoe ze met antwoord komt, geeft ons idee dat ze meer in haar mars heeft dan ze laat zien. Een recent psychologisch onderzoek toont een normale intelligentie (terwijl ze ziek was) en wat achterstand in sociaal emotionele ontwikkeling door karakter. Ik vraag me af of zij eea verbloemt. Ze leest prima maar je merkt dat zij diverse woorden overslaat/ zelf invult. Vaak een woord met vergelijkbare betekenis. Qua spelling lijkt er niets uit te springen maar verbloemt ze dit niet met intelligentie? Rekenen is ze een kei in maar met toetsen scoort ze gemiddeld. In omgang merken we gewoon dat we haar niet goed begrijpen en dus ook minder goed kunnen helpen, ze lijkt “anders” te denken. Uit de tests kwamen geen aanwijzingen voor vormen van adhd of addd.
Zitten hier herkenbare onderdelen in waardoor we gerichter andere/verdere hulp kunnen zoeken. Ze loopt met name vast in omgang/sociaal omdat ze anders is/denkt dan andere kinderen en daardoor niet veel vriendinnen heeft.
Beste Hanneke, als moeder met autisme herken ik iets: heb je autisme overwogen? Sociaal-emotioneel jong/ sluit niet aan, en de toetsen bevatten meestal veel verhaaltjessommen (dan moet je de context begrijpen). Autisme is moeilijk herkenbaar bij meisjes, maar komt wel voor!
Dag Mariska, ik kwam op dit gedeelte van je site terecht na het zoeken op hoogbegaafdheid + dyslexie omdat ik wederom aan het zoeken ben naar een gedegen onderzoek om dit bij onze kersvers 14-jarige zoon boven water te krijgen. Hij zit in gym2, is op 7-jarige leeftijd als hoogbegaafd getest met een plafondscore van 145+. Al vanaf z’n 6e vermoed ik dyslexie, maar verder onderzoek werd sindsdien keer op keer gefrustreerd door het gebrek aan duidelijke kenmerken, zoals je in bovenstaand artikel al uiteenzet. Hij doet echt heel, héél weinig aan z’n schoolwerk, lijkt überhaupt niet te weten wat inspanning op dat gebied is. De exacte vakken gaan daarmee nog wel aardig (al draait ie ook getallen om in spiegelbeeld) en ging daardoor vorig jaar met hakken over de sloot over. Talen blijven beduidend achter (3-en en 4-en voor Latijn en Grieks waar hij ook in de lessen niets doet behalve tekenen in z’n schrift) , maar hij is wel taalgevoelig. Nu benaderde de directrice van het huiswerkinstituut waar hij een tijdje terug een paar maanden vruchteloos begeleiding heeft gehad me met de vraag of we bij hem weleens aan dyslexie hebben gedacht. En stuit ik in die zoektocht weer op dezelfde obstakels. Het rare is ook dat ik zowel bij de school als bij het huiswerkinstituut zo weinig rekenschap proef van (kennis van) (z’n) hoogbegaafdheid. Ze roepen overal dat ie zo slim is, het makkelijk moet kunnen (dûh) en dat ie de stof absurd snel leert. Dat wisten we al, maar het helpt hem niet om z’n toetsen goed te maken. Want ook als ie wèl iets heeft gedaan aan voorbereiding haalt ie voor de vakken die hij makkelijk vindt nooit hoger dan een 7 zoals ie zelf vanochtend aangaf.
Lang verhaal kort (er) – ik zou willen beginnen deze puzzel op te lossen met dyslexie onderzoek (zit sterk in de familie aan vaders kant) evt icm of met onderzoek naar executieve functies/ADHD-i (want hij is evident chaotisch, extreem vergeetachtig qua spullen en tijd en kan totaal niet plannen). Mijn vraag aan jou is: raad je ook in dit geval een dyslexieonderzoek icm een intelligentieonderzoek aan? Dat laatste zou, gezien de erkende hoogbegaafdheid, niets extra’s opleveren, toch? Behalve dan de aangeleerde strategieën.
Sowieso – bestaat er een soort totaal-screening op dit terrein zodat het mogelijk wordt om de kink(en) in de kabel te vinden? Alvast hartelijk bedankt voor je antwoord..!
Hoi Renee,
vanwege een korte vakantie duurde het wat langer voordat ik kon reageren op je bericht.
Hier op de website zit een collega die je veel meer kan vertellen over dyslexie en testen, in combinatie met hoogbegaafdheid. Als je een reactie schrijft op https://www.zobegaafd.nl/dyslexie/ krijgt zij daar net als ik nu voor dit bericht automatisch een melding van.
In het kort kan ik zeggen dat er bij een goede dyslexietest altijd een IQ-test zit. Dit om te zien of het werkelijk gaat om dyslexie en niet om een laag leervermogen waardoor lezen moeilijk gaat. Ook als iemand op het VWO zit, kan het belangrijk zijn om een IQ-test te doen om bijvoorbeeld een dysharmonisch profiel naar boven te krijgen.
Voor het doen van een IQ-test is het belangrijk dat de testafnemer kennis heeft van Hoogbegaafdheid. Dit zal voor een dyslexietest ook meespelen. De collega van genoemde pagina zal daar vast meer over kunnen zeggen en kunnen verwijzen.
Groet! Mariska