Angst Spreekangst: oorzaken, symptomen, tips & behandeling

Spreekangst: oorzaken, symptomen, tips & behandeling

Spreekangst is het fenomeen dat mensen erg bang zijn om te praten in het openbaar. Bijvoorbeeld voor vreemden of voor mensen in een groep. Ze voelen, voordat ze gaan praten, allerlei angsten door zich heen gaan. Ze krijgen het warm, gaan zweten en hun hartslag gaat omhoog. Hierdoor is het mogelijk dat ze in paniek raken en gaan hyperventileren. Hoe groot het publiek hierbij is maakt meestal niet uit. Voor de meeste mensen geldt niet dat hoe groter de groep waarvoor ze moeten spreken, hoe meer angst ze voelen, ook al zou je dit misschien wel verwachten.

Wat is spreekangst?

Vele psychologen en onderzoekers hebben onderzocht waar spreekangst nu eigenlijk vandaan komt. Philip G. Zimbardo, de bekende cognitieve psycholoog, heeft jaren gewijd aan de studie van de ‘verlegenheidsfactor’ omdat verlegenheid mensen van verschillende leeftijden, achtergronden, bedrijven en culturen treft. Hij ontdekte dat verlegenheid in ieders leven voorkomt. De meeste respondenten in zijn onderzoek vertelden dat ze vooral wanneer ze onder druk staan, ze symptomen van spreekangst ervaren:

  • kriebels in hun buik.
  • zweterige handpalmen.
  • kloppende knieën.
  • blozen in het gezicht.
  • tranende ogen.
  • leerachtige tong.
  • droge mond.
  • wilde hartslag.
  • kortademigheid.
  • geheugenstoornissen.
  • mentale verwardheid.

Iedereen ervaart een beetje spreekangst

Mensen met spreekangst hebben een beetje het gevoel dat ze een black-out ervaren. Zimbardo ontdekte dat er verschillen zijn tussen mensen van verschillende culturen in de manier waarop verlegenheid wordt behandeld. Mensen die hij in Japan interviewde, gaven toe dat ze een grotere mate van verlegenheid hadden ervaren toen ze vreemden ontmoetten dan mensen die hij in Israël interviewde.

Over de hele linie ontdekte hij dat iedereen een zekere mate van verlegenheid toonde. Verlegenheid is dus een kenmerk van de menselijke natuur veroorzaakt door onze fysiologie, neurologie, psychologie en sociale conditionering. Het is menselijk om wat spreekangst te voelen. Sommige mensen ervaren meer spreekangst dan anderen. Succesvolle sprekers zijn mannen en vrouwen die manieren hebben gevonden om verlichting te vinden voor spreekangst.

Waarom hebben sommige mensen meer last van spreekangst?

Een vaak gehoord advies bij spreekangst is dat je je moet voorstellen dat de mensen voor wie je spreekt allemaal naakt in het publiek zitten. Dit zal echter niet voor iedereen werken. Zeker niet wanneer de spreker de angst ervaart, omdat hij denkt dat de boodschap die overgebracht wordt stom is en hij voor schut zal staan.

Een manier die wel voor vele mensen met spreekangst heeft gewerkt is om zoveel mogelijk te spreken in het openbaar. Ze spreken zo vaak mogelijk, op zoveel mogelijk gelegenheden en op zoveel mogelijk verschillende locaties. Pure herhaling van dit spreken in publiek helpt over het algemeen om afstand te nemen van de spanning die opgeroepen wordt door het spreken in publiek.

Spreekangst is aangeleerd gedrag

Sommige directe benaderingen die cognitief en gedragsmatig van aard zijn, zijn van nut gebleken. Zimbardo is er achter gekomen door zijn onderzoek dat verlegenheid aangeleerd gedrag is. Het positieve hieraan is dat het gedrag aangepast en gewijzigd kan worden door middel van leren en oefenen.

Het slechte nieuws dat het mechanisme dat deze spreekangst genereert altijd van nature aanwezig zal zijn. Het ervaren van angst en paniek is namelijk onderdeel van mens zijn en is voor niemand afwezig. Dit komt doordat angst onderdeel is van het stress systeem van het lichaam. Het is net zo aanwezig als je arm of been. Wat mensen wel kunnen wijzigen is hoe ze reageren op de stress (in dit geval de spreekangst).

Blootstellen leidt tot angst

Sigmund Freud, de grondlegger van de psychoanalyse, legde grote nadruk op het feit dat we naakt en hulpeloos geboren worden. Vanaf de geboorte ervaren we paniek en laten dat zien door middel van schreeuwen en huilen. Als volwassenen kunnen we de paniek niet direct uiten door hardop te schreeuwen of te huilen in het openbaar. Maar we voelen nog steeds deze angst wanneer we ons “moeten blootstellen” voor de ogen van anderen. Ofwel bij spreken in het openbaar. Freud zag het niveau van angst als een terugkeer naar kinderlijk gedrag.

Angst door kwetsbaarheid

Carl Jung, een analytisch psycholoog, merkte op dat mensen de kenmerken vertonen van archetypische figuren, vooral helden uit het oude Griekenland. Ieder van ons heeft een bepaalde angst voor een specifiek iets volgens Jung, de achilleshiel. Het is onze zone van kwetsbaarheid. Volgens Jung gaan we ervan uit dat onze vijanden (in dit geval ons publiek als we in het openbaar spreken) zich bewust zijn van onze geheime zwakte. Ze weten dat we kwetsbaar zijn en daarom voelen we angst.

Minderwaardigheidscomplex

De laatste visie die we bespreken is die van de Oostenrijkse psychiater Alfred Adler. Hij heeft veel bijgedragen aan de individualistische en humanistische psychologie. Na het bestuderen van de aard van neurose, bracht hij het concept van het ‘minderwaardigheidscomplex’ naar voren. Het was Adler’s opvatting dat, wanneer we onszelf ‘presenteren’ voor anderen, we een hogere dunk van anderen hebben en een lagere dunk van onszelf. Deze projectie laat ons ongemakkelijk, griezelig en kwetsbaar voelen.

Wat kunnen we doen aan spreekangst?

Denk eens aan de laatste keer dat je in het openbaar moest spreken. Wat waren je gedachten, je emoties en je bewegingen? Sommige mensen frunniken met hun handen als ze stress ervaren. Welk deel of delen van je lichaam worden het meest beïnvloed? Focus dan nu op het deel van je lichaam waar je voornamelijk de angst ervoer: zoals knopen of vlinders in de maag. Een uiterlijk gedrag: zoals fladderende handen en/of een zwetend voorhoofd. Het denkproces: vergeetachtigheid en/of duizeligheid.

De gewaarwordingen, gevoelens, gedachten en gedragingen hangen met elkaar samen. Wanneer je een van deze gedachten en/of gedragingen verandert, zullen ze allemaal worden beïnvloed. Het kan stom of zweverig klinken voor sommige mensen. Je moet echter niet vergeten dat de symptomen die je lichaam vertoont zorgen voor de onnodig hoge angstniveaus tijden het spreken in het openbaar. Deze symptomen zijn behoorlijk irrationeel. Het is gebleken dat het veranderen of onderbreken van deze keten van (lichamelijke) reacties zorgt voor een vermindering van de spreekangst.

Relativeren

Als je last hebt van spreekangst, denk je al snel dat jij de enige bent. Maar ook professionele sprekers hebben nog steeds last van zenuwen als ze op het podium staan. Sterker nog: naar schatting heeft 75-95% van de sprekers wel eens last van spreekangst, in meer of mindere mate. Je hoeft je angst niet te onderdrukken of weg te stoppen, je kunt het best erkennen. Het is namelijk niet gek om zenuwachtig te zijn voor je presentatie. Het helpt soms al erg om te bedenken waarom je last hebt van je angst. Het is niet gek als je niet wil falen ten overstaan van je management, bijvoorbeeld. Maar er is niemand in je publiek die ook graag wil dat jij een modderfiguur slaat: je publiek voelt juist mee met de spreker.

Jezelf accepteren

Het werkt averechts om jezelf steeds bestraffend toe te spreken. Het helpt meer om jezelf juist motiverend toe te spreken. Probeer te focussen op het positieve, in plaats van het negatieve. Als je bent gevraagd om een presentatie te geven, dan hebben ze er vertrouwen in dat je het kunt. Waarom zou je dat dan zelf niet hebben? Bij de meeste presentaties zul je iets gaan vertellen wat jij al goed hebt begrepen, terwijl het voor vele mensen nieuw is. Je hebt dus wat te melden.

Maak er een dialoog van

Als je het angstaanjagend vindt om een presentatie te geven, probeer er dan een dialoog van te maken. Betrek je publiek in je presentatie, geef hen tijd om mee te denken, stel ze een vraag, en als je zelf even geen antwoord kunt geven op een vraag, laat ze op elkaar reageren. Zo verschuif je de aandacht van alleen maar op jou, wat meer richting het publiek.

Goed voorbereiden is het halve werk

Als je last hebt van spreekangst is het verleidelijk om je hele verhaal uit je hoofd te leren, zodat je er op dat moment niet meer over na hoeft te denken en de kans op fouten klein is. De kans is echter wel groot dat je verhaal dan onoprecht overkomt en, niet minder belangrijk, de kans op een black-out is groter. Bovendien is het helemaal niet erg als je even een zin opnieuw moet beginnen, of een poosje stil bent. Een goede voorbereiding is echter wel belangrijk om grip te krijgen op je presentatie. De meeste professionele sprekers hebben hun presentatie van tevoren tientallen keren geoefend. Zo kun je van tevoren goed in de gaten krijgen welke zinnen meer nadruk nodig hebben, over welke woorden je struikelt, welke lastige zinnen er beter uit kunnen… Zo heb je al meer zelfvertrouwen als je voor je collega’s het podium op stapt.

Je lichaam klaarzetten

Van de factoren die meespelen bij het overbrengen van een verhaal, is je lichaamstaal verreweg de belangrijkste. Je kunt dus van tevoren je lichaam rustig klaarmaken voor de presentatie. Je kunt een rondje lopen, je schouders ontspannen, een paar keer diep in- en uitademen en je lichaam even losschudden. Als je tijdens je presentatie merkt dat je lichaam alsnog verkrampt, neem dan gerust even drie seconden om diep in en uit te ademen en je schouders te laten zakken.

Therapie

Mocht je jezelf niet goed genoeg kunnen helpen in het bestrijden van spreekangst, dan kun je altijd de hulp van een professional inschakelen. Psychologen hebben verschillende methodes om je van je spreekangst af te helpen. Sommige psychologen zullen vooral bezig gaan met praktische handvatten, meditatie of andere methoden om tot rust te komen. Maar ook hypnose is een veelgebruikte methode om spreekangst tegen te gaan. Veel psychologen zullen je confronteren met je angst, en je er uiteindelijk ook stapje voor stapje aan blootstellen. Ten slotte kan een therapeut je helpen om te achterhalen waar je spreekangst vandaan komt. Zo kun je je angst beter begrijpen en er beter mee omgaan.

Zobegaafd redactie
De Zobegaafd.nl redactie is dag in dag uit bezig met het schrijven van nieuwe kwalitatieve en informatieve artikelen om de website verder te verrijken met nuttige informatie. Objectiviteit en kwaliteit zijn de belangrijkste pijlers van de redactie en zijn ook dagelijks bezig met het updaten van bestaande artikelen om op die manier de correctheid van de artikelen te waarborgen.

Gerelateerde artikelen

Reacties

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in

Blijf op de hoogte

Bij het inschrijven kan je aangeven waar je interesses liggen, zodat je alleen relevante informatie opgestuurd krijgt! Schrijf je snel in en mis geen informatie meer. En vind je de nieuwsbrief niets? Onder elke email vind je een link waarmee je je binnen één klik weer kunt afmelden.

Ook interessant