Er zijn vele verschillende persoonlijkheidsstoornissen. Narcisme is er hier één van. Volgens schattingen heeft ongeveer 1 procent van de Nederlandse bevolking narcisme. Veel experts denken echter dat dit percentage veel hoger ligt. Veel mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis erkennen namelijk niet dat er iets mis met ze is. Daarom gaan ze niet in behandeling en komt hun stoornis niet aan het licht.
Je hoort veel over narcisme, maar veel mensen weten niet wat deze persoonlijkheidsstoornis precies inhoudt. Hoor jij ook bij deze groep? Lees dan snel verder, want in dit artikel lees je meer over de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Twijfel je of je zelf een narcist bent of denk je dat iemand in jouw directe omgeving een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft? Dan is het zeker interessant om de informatie op deze pagina eens goed door te lezen.
Inhoudsopgave
Wat is narcisme?
Narcisme is een freudiaanse term die in de psychologie wordt gebruikt. Narcisme is een vorm van gedrag dat gekenmerkt wordt door een obsessie met de eigen persoonlijkheid, egoïsme, een gebrek aan inlevingsvermogen en dominantie. Iemand die narcistisch gedrag vertoont, wordt ook wel een narcist genoemd.
Heb je een narcistische persoonlijkheidsstoornis, dan heb je opgeblazen gevoelens over jezelf. Je vindt jezelf erg belangrijk en verwacht dan ook een speciale behandeling van anderen. Kritiek van anderen kun je nauwelijks verdragen.
Narcisten hebben vaak relatieproblemen en problemen op het werk. Ook zijn narcisten gevoelig voor depressie. Dit komt omdat zij naast een opgeblazen gevoel van eigenwaarde, eigenlijk heel kwetsbaar en onzeker zijn. Dit maakt de narcistische persoonlijkheidsstoornis tot een tweezijdige persoonlijkheidsstoornis. Enerzijds is er sprake van een opgeblazen gevoel van eigenwaarde, anderzijds is er een groot gevoel van minderwaardigheid en onzekerheid.
De term ‘narcisme’ werd voor het eerst gebruikt door de bekende psycholoog Sigmund Freud. Hij noemde de persoonlijkheidsstoornis naar Narcissus, een figuur uit de Griekse mythologie. Dit deed hij niet voor niets, want het gedrag van Narcissus heeft veel overeenkomsten met het gedrag van narcisten. Volgens de Griekse mythologie wees hij alle romantische avances die hij kreeg, af. Als straf werd hij vervolgens verliefd op zijn eigen spiegelbeeld.
Goed om te weten: narcisme komt voor bij mannen en vrouwen. In dit artikel wordt er steeds gesproken over ‘hij’ en ‘hem’. Dit wil niet zeggen dat een narcist altijd een man is. Het gebruik van ‘hij’ en ‘hem’ is simpelweg een gemakkelijke manier om de narcist aan te spreken.
De mogelijke oorzaken van narcisme
Het is nog niet duidelijk waar een narcistische persoonlijkheidsstoornis precies vandaan komt. Experts gaan er vanuit dat een deel van de stoornis aangeboren is. Een ander deel van de stoornis zou gaandeweg in het leven ontwikkeld zijn.
Maar hoe worden narcisten dan ‘gemaakt’? Volgens experts zijn hier meerdere manieren voor. Zo kan de opvoeding van een narcist er als volgt uit zien:
- Het kind wordt erg verwend. Kinderen die altijd behandeld worden alsof ze heel bijzonder zijn – en veel belangrijker dan andere kinderen – krijgen uiteindelijk het idee dat ze inderdaad heel bijzonder zijn. Hebben deze kinderen vrijwel geen regels en worden er ook geen consequenties verbonden aan ongewenst gedrag, dan kan er een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontstaan.
- Het kind is erg afhankelijk. Sommige ouders doen er alles aan om het leven van hun kind pijnvrij te maken. Het kind krijgt nooit verantwoordelijkheden en wordt nooit aangemoedigd om vaardigheden te ontwikkelen. Hierdoor krijgt het kind het gevoel dat anderen alles voor hem moeten doen. Ook op deze manier kan er een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontstaan.
- Het kind wordt opgevoed door narcisten. Als één ouder of zelfs beide ouders zelf de persoonlijkheidstrekken van een narcist hebben, kunnen ze deze karaktereigenschappen onbewust doorgeven aan hun kind of kinderen. Zeker als het kind aangeleerd wordt dat liefde alleen volgt op prestaties, kan er een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontstaan.
Het is niet zo dat alle verwende kinderen, alle afhankelijke kinderen en alle kinderen met narcistische ouders een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen. Wel kan dit gebeuren als het kind een erfelijke aanleg heeft. Zeker als er sprake is van een combinatie van meerdere factoren in de opvoeding, zoals het kind verwennen en het kind afhankelijk laten worden, is de kans op het ontstaan van een narcistische persoonlijkheidsstoornis groot.
De kenmerken van een narcist
Het is erg lastig om een narcist te herkennen. Dit komt omdat een narcist heel charmant overkomt op anderen, maar in feite helemaal niet zo charmant is. Daar komt nog bij dat narcisme een tweezijdige persoonlijkheidsstoornis is. Enerzijds is een narcist erg tevreden met zichzelf, anderzijds is hij extreem onzeker en kwetsbaar. Dit maakt het lastig om deze persoonlijkheidsstoornis te herkennen.
Twijfel jij of je zelf narcistische trekken vertoont of ken je mogelijk een narcist in jouw directe omgeving? Lees dan onderstaande kenmerken van een narcist eens door. Herken je meerdere kenmerken bij jezelf of bij een ander? Dan is de kans zeker aanwezig dat er sprake is van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Wel moet de diagnose van narcisme uiteindelijk altijd door een expert gesteld worden: dit kun je niet zelf doen.
Kenmerk #1: de narcist heeft een overgewaardeerd gevoel van belangrijkheid
Een narcist vindt zichzelf erg belangrijk. Sterker nog, de narcist is belangrijker dan alle andere mensen in zijn omgeving. Hij verwacht dan ook behandeld te worden alsof hij boven alles en iedereen staat. Ook overdrijft de narcist talenten en prestaties.
Kenmerk #2: de narcist heeft veel fantasieën
Een narcist heeft allerlei fantasieën. Doorgaans gaan deze over successen, macht, schoonheid, de ideale liefde of zijn eigen genialiteit. Soms zijn de fantasieën van een narcist zo levendig, dat hij denkt dat hij echt zijn fantasieleven leeft.
Kenmerk #3: de narcist heeft een verheerlijkt zelfbeeld
Eigenlijk is de narcist helemaal niet zo bijzonder, maar hij vindt zichzelf wel erg speciaal. Omdat de narcist zichzelf zo speciaal vindt, wil hij alleen omgaan met andere speciale mensen. Denk hierbij aan mensen met een hoge status of aan mensen die erg rijk zijn.
Kenmerk #4: de narcist is verslaafd aan aandacht
Omdat een narcist eigenlijk heel onzeker is, heeft hij een extreme drang naar bewondering. De narcist wil continu door iedereen geprezen en bewonderd worden. Hij is verslaafd aan aandacht en verwacht ook aandacht te krijgen van iedereen om zich heen.
Kenmerk #5: de narcist heeft hoge verwachtingen van anderen
Een narcist verwacht dat mensen altijd mee gaan in zijn wensen, eisen en verwachtingen. Ook als de verwachtingen jegens andere onredelijk zijn, blijft de narcist hier stevig aan vasthouden. Er is geen ruimte voor een compromis.
Kenmerk #6: de narcist heeft een gebrek aan empathie
Een narcist kan zich niet verplaatsen in anderen. Omdat hij zich niet in anderen kan verplaatsten, erkent hij de gevoelens van anderen niet. Ben je boos op een narcist, dan zal hij niet begrijpen waarom je boos bent. Voel je je verdrietig, dan begrijpt de narcist dit ook niet. Hij kan zich simpelweg niet in jou verplaatsen en daarom jouw gevoelens ook niet voelen.
Kenmerk #7: de narcist maakt misbruik van anderen
De narcist heeft allerlei doelen. Om deze doelen te bereiken, maakt hij misbruik van andere mensen. Hij vindt het zo belangrijk om zijn doelen te realiseren, dat hij het totaal niet erg vindt om andere mensen te misbruiken. Als hij zijn doel maar bereikt.
Kenmerk #8: de narcist is jaloers
Narcisten zijn veel bezig met jaloezie. Ten eerste is een narcist zelf erg jaloers. Een narcist kan jaloers zijn op iemand met status, maar ook op iemand met veel geld, een goede baan of gewoon iemand die bewondering van anderen krijgt. Daarnaast denkt een narcist altijd dat anderen jaloers zijn op hem. Ook op deze manier is hij veel bezig met jaloezie.
Kenmerk #9: de narcist is dominant
Een narcist is erg dominant. Heb je een relatie met een narcist, dan heb je eigenlijk niet zo veel te zeggen. De narcist is dwingend en bovendien vrijheid beperkend. Niet alleen voor jou, maar ook voor je kinderen.
Kenmerk #10: de narcist is agressief
Sommige narcisten weten hun agressie erg goed te verbergen. Anderen zijn hier wat minder goed in. Zij gedragen zich vaker openlijk agressief, zeker tegen hun partner. Zeker als je een narcist openlijk kritiek geeft, is de kans op een agressieve uitbarsting groot. Een narcist kan niet goed tegen kritiek en zeker niet als andere mensen kunnen horen dat hij kritiek krijgt.
Kenmerk #11: de narcist is gespeeld charmant
Op anderen komt een narcist erg charmant over. Als je een narcist beter leert kennen, kom je er pas achter dat hij gespeeld charmant is. In feite is een narcist helemaal niet zo charmant als vele anderen denken.
Kenmerk #12: de narcist wil macht
Narcisten hebben een echte zucht naar macht. Krijg je een relatie met een narcist, dan zal hij de macht al snel overnemen. Voor jouw mening is er eigenlijk geen ruimte meer. Je komt als het ware in een gevangenis terecht, met je partner aan de macht.
Kenmerk #13: de narcist heeft geen emoties
Een narcist kan boos, jaloers of gefrustreerd zijn, maar andere emoties kent hij vrijwel niet. Wel kan hij deze emoties goed spelen. Hierdoor lijkt het in eerste instantie alsof de narcist gevoelens heeft als ieder ander. In feite is dit niet het geval.
Kenmerk #14: de narcist heeft geen schuldgevoelens
Narcisten kwetsen anderen erg vaak. Als iemand zonder een narcistische persoonlijkheidsstoornis een ander kwetst, zal deze persoon zich schuldig voelen. Een narcist voelt zich nooit schuldig. Hij heeft namelijk geen schuldgevoelens of berouw. Zelfs als een narcist je aan het huilen maakt, zal hij zich niet schuldig voelen. Hier is de narcist simpelweg niet toe in staat.
De diagnose van narcisme
Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis. Dit betekent dat de diagnose van narcisme enkel door een arts gesteld kan worden. Denk je dat jij mogelijk een narcist bent of ken je iemand die je goed herkent in bovenstaande narcistische karaktereigenschappen? Ga dan naar de huisarts of stuur deze persoon naar de dokter. Om te achterhalen of er inderdaad sprake is van narcisme, worden er diverse tests uitgevoerd. Met deze tests kan bijvoorbeeld achterhaald worden hoe de narcist zichzelf ziet, maar ook hoe de narcist naar anderen in zijn omgeving kijkt. Uiteindelijk kan de arts aan de hand van de testuitslagen bepalen of er wel of geen sprake is van narcisme en zo ja, in welke mate.
De meeste narcisten erkennen niet dat er iets mis met hen is. Zij zullen dan ook niet bereid zijn om naar de dokter te gaan, ook niet als jij dit voorstelt. Als een narcist niet naar de dokter wil gaan, kan er geen diagnose gesteld worden. Je kunt voor jezelf nu wel bepalen dat je hoogstwaarschijnlijk te maken hebt met een narcist, maar er is geen diagnose. Zekerheid heb je dus niet.
De behandeling van narcisme
Het is niet gemakkelijk om narcisme te behandelen. Dit komt ten eerste omdat narcisten doorgaans niet erkennen dat er iets mis met ze is. Dat ze zich moeten laten behandelen van de mensen in hun omgeving, is een teken van zwakte van hun dierbaren. Zíj kunnen namelijk niet met de narcist omgaan, met de narcist is niets aan de hand. Veel narcisten die zich toch vrijwillig melden voor een behandeling, doen dit pas als hun hele omgeving ze verlaten heeft. Als het kaartenhuis ingestort is, zijn ze pas bereid om te veranderen.
Daar komt nog bij dat de narcistische persoonlijkheidsstoornis een vrij ingewikkelde stoornis is. Ook voor gespecialiseerde artsen is het niet gemakkelijk om tot de kern te komen bij een narcist en dit maakt een behandeling lastig. Wil een narcist zich wel laten behandelen, wellicht zelfs vrijwillig, dan is een behandeling nog steeds niet gemakkelijk.
Er zijn verschillende vormen van behandeling mogelijk voor de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Denk hierbij aan gezinstherapie, gesprekstherapie en groepstherapie. Deze behandelingen bestaan allemaal uit psychotherapie. Soms worden er medicijnen voorgeschreven om de behandeling te ondersteunen. Denk hierbij aan angstremmende middelen of antidepressiva. Angstremmende middelen worden voorgeschreven aan narcisten die last hebben van angsten. Antidepressiva worden voorgeschreven aan narcisten die depressief zijn.
De behandeling van narcisme moet altijd uitgevoerd worden door een expert. Je kunt een narcist niet zelf behandelen om hem te laten veranderen, hoe graag je dit ook wil. Is er bij jou in de omgeving mogelijk sprake van narcisme? Ga dan altijd naar de huisarts. Als er inderdaad sprake is van narcisme, zal de huisarts je doorsturen naar een expert om de persoonlijkheidsstoornis te behandelen.
Omgaan met een narcist: 10 tips
Het is absoluut niet gemakkelijk om goed om te gaan met een narcist. Kijk maar eens naar bovenstaande kenmerken van de narcistische persoonlijkheidsstoornis. Leef je met een narcist, dan is de kans groot dat je vroeg of laat volledig door hem ondergesneeuwd wordt. In een relatie met een narcist is er vrijwel geen ruimte voor jou. De narcist is dominant, heeft geen oog voor jouw gevoelens en voelt ook geen schuldgevoel. De combinatie van bovenstaande kenmerken maakt het erg moeilijk om met een narcist te leven. Veel mensen kiezen er uiteindelijk dan ook voor om de narcist uit hun leven te bannen.
Toch is het niet onmogelijk om met een narcist te leven. Sommige mensen doen dit al jaren en dit gaat ze prima af. Wil je de narcist niet uit je leven bannen? Lees dan onderstaande tips om goed om te gaan met een narcist.
Tip 1: vertrouw op je gevoel
Een narcistische persoonlijkheidsstoornis is moeilijk te herkennen. Het kan dan ook even duren voor je in de gaten hebt dat je met een narcist te maken hebt. Twijfel jij of je te maken hebt met een narcist? Luister dan goed naar je gevoel en vertrouw hierop. Als je gevoel zegt dat er iets mis is, is de kans groot dat er inderdaad iets mis is.
Het is erg belangrijk om te erkennen dat je een narcist in je leven hebt. Pas als je dit erkent, kun je namelijk leren om goed om te gaan met deze persoonlijkheidsstoornis. Zegt je gevoel dat je inderdaad een narcist in je leven hebt? Luister dan naar je hart en probeer te achterhalen hoe je met deze narcist om kunt gaan.
Tip 2: wees open en eerlijk
Voel je je onprettig bij bepaald gedrag? Geef dit dan aan. Wees open en eerlijk, want alleen met een open en eerlijke houding kan het gedrag van een narcist veranderen. Sommige narcisten willen absoluut niet voor een ander veranderen, maar er zijn ook zeker narcisten die wel bereid zijn wat in te binden. Zeker voor de mensen die ze belangrijk vinden. Geef je niet aan dat je iets niet prettig vindt, dan geef je een narcist geen reden om te veranderen. Dit maakt het onmogelijk om de situatie te veranderen.
Tip 3: wees consequent
Als je eenmaal eerlijk bent geweest tegen een narcist, is het goed om hier een consequentie aan te verbinden. Vind je het bijvoorbeeld erg vervelend als iemand door je heen praat? Geef dit dan aan en zeg bovendien dat je het gesprek beëindigt als de narcist nog een keer door je heen praat.
Door consequenties te verbinden aan ongewenst gedrag, kom je voor jezelf op. Bovendien help je de narcist inzien dat hij te ver gaat. Nogmaals, sommige narcisten doen hier niets mee. Zij willen niet anderen. Er zijn echter ook narcisten die wel bereid zijn te luisteren. Zij kunnen de consequentie die je aan bepaald gedrag verbindt, mogelijk wel accepteren.
Tip 4: zet een narcist niet op zijn plaats
Narcisten vinden het verschrikkelijk om kritiek te krijgen, zeker als er andere mensen bij zijn. Zet je een narcist publiekelijk op zijn plaats, dan kan hij hier extreem op reageren. Een narcist kan zelfs agressief worden als je hem publiekelijk op zijn plaats zet en dit wil je uiteraard voorkomen.
Je kunt een narcist wel confronteren met ongewenst gedrag, maar doe dit dan altijd op een rustige manier. Ook confronteer je een narcist niet als er anderen bij zijn. Dit doe je altijd in een 1-op-1 gesprek. In een 1-op-1 gesprek geef je de narcist in ieder geval niet het idee gezichtsverlies te hebben door jouw kritiek. Hierdoor is de kans groter dat hij goed op jouw kritiek reageert.
Tip 5: probeer een narcist niet te veranderen
Het is vrijwel onmogelijk om een narcist te veranderen. Je kunt het best proberen, maar het veranderen van een narcist is in feite een kansloze missie. Als je echt niet met een narcist kunt leven, kun je hem beter uit je leven bannen. Vasthouden aan het feit dat je een narcist mogelijk kunt veranderen, schiet totaal niet op. Je hebt namelijk niets om aan vast te houden.
Tip 6: leer van anderen
Jij vindt het misschien erg moeilijk om met een narcist om te gaan, maar wellicht lukt dit iemand anders in jouw omgeving wel goed. Probeer eens van deze persoon te leren. Wat doet hij of zij wat jij niet doet? Vraag deze persoon eventueel om advies.
Voel je je niet prettig bij de manier waarop de ander met de narcist omgaat? Dan hoef je dit gedrag niet over te nemen. Kan deze persoon bijvoorbeeld goed omgaan met de narcist omdat hij of zij zichzelf compleet wegcijfert? Dan weet je dat jij dit ook moet doen als je goed om wil gaan met de narcist. Als je dit niet wil, doe je dit simpelweg niet. In dit geval kun je er beter voor kiezen om de narcist uit je leven te bannen.
Een narcist uit je leven bannen
Lukt het niet om goed met een narcist om te gaan, ook niet met bovenstaande tips? Dan kun je ervoor kiezen de narcist uit je leven te bannen. Hier kun je ook voor kiezen als de omgang met een narcist te veel energie kost. Heb je totaal geen energie meer over voor jezelf, simpelweg omdat je zo veel met de narcist in je omgeving bezig bent? Dan kan dit een teken zijn dat je de narcist beter kunt laten gaan.
Het is niet gemakkelijk om iemand uit je leven te bannen. Bij een narcist is dit nog moeilijker. Hij wil namelijk aandacht van je en zal je niet zomaar laten gaan. Zeker mensen die een relatie hebben met een narcist, vinden het moeilijk om uit deze relatie te stappen. Toch is het de moeite waard om vol te houden als je echt wil dat die narcist je leven verlaat. Voel je je echt niet meer prettig in je relatie, dan is het tijd om voor jezelf te kiezen. Je kunt blijven proberen om de narcist te veranderen, maar dit is onbegonnen werk. Weggaan blijft de enige optie als je niet meer met een narcist om wil gaan, hoe lastig dit ook kan zijn.
