ADHD: de paardenbloem of de orchidee

Rinus van Ijzendoorn behoort, volgens zichzelf, tot de beste breinen in de wereld van de kinderpsychologie. Dat er wel enige kanttekeningen bij zijn eigen psychologie kunnen worden gezet blijkt uit het feit dat hij werd ontslagen bij de Universiteit van Leiden omdat hij decennialang een ware angstcultuur had gecreëerd. Bron: http://bullebakken.blogspot.com/2017/12/bullebakkende-hoogleraren.html

Van IJzendoorn werd recent geïnterviewd (bron: https://www.educationnext.org/the-orchid-and-the-dandelion-new-research-uncovers-link-between-genetic-variation-how-students-respond-teaching/) over de laatste ontwikkelingen in zijn vakgebied. Nieuw onderzoek, zo meldt hij, toont een verband tussen genetische variatie en hoe leerlingen reageren op lesgeven.

Hij vergelijkt leerlingen met paardenbloemen en orchideeën. Paardenbloem kunnen in vrijwel iedere omstandigheid overleven. Zij passen zich probleemloos aan. Orchideen daarentegen doen het slecht in de meeste omgevingen, maar onder bepaalde omstandigheden bloeien ze spectaculair. De meeste kinderen zijn als paardenbloemen, legt Van IJzendoorn uit. Ze groeien om verrassend goed te functioneren, ongeacht hun omgeving. Maar andere kinderen hebben het moeilijker. Ze zijn bijvoorbeeld vatbaar voor driftbuien en oppositioneel gedrag, of ze zijn voortdurend afgeleid. Maar met de juiste structuur, de juiste ondersteuning doen ze het goed. In die omstandigheden doen ze het zelfs beter dan de paardenbloemen.

Dit is een recente opvatting, die door velen in de psychologie nog steeds als radicaal wordt beschouwd. Meer typisch worden oppositioneel gedrag, ADHD en andere cognitieve eigenschappen zoals dyslexie alleen gezien als tekortkomingen, die moeten worden geïdentificeerd, geaccommodeerd en behandeld.

Voorstanders van de orchideeëntheorie – waarnaar experts verwijzen met de wat minder prozaische naam differential susceptibility (‘differentiële gevoeligheid’), wat betekent dat mensen verschillen in hun gevoeligheid voor een bepaalde omgeving – beweren dat deze eigenschappen de evolutie niet zouden hebben overleefd als ze alleen maar nadelen hadden. Dat suggereert dat er omstandigheden moeten zijn waarin mensen met deze eigenschappen, zoals orchideeën, een voordeel hebben ten opzichte van paardenbloemen.

De metafoor blijkt Van IJzendoorn ‘geleend’ te hebben van W. Thomas Boyce, een kinderarts en professor aan de Universiteit van Californië, San Francisco, die in 2019 het boek ‘The Orchid and the Dandelion’ schreef.

Van IJzendoorn merkt op dat het misschien een ietwat onnauwkeurige vergelijking is, maar het is wel aangeslagen. Begin jaren 2000 begonnen Van IJzendoorn en zijn collega’s zich af te vragen of dit idee de gapende hiaten in de reactie van kinderen op scholing zou kunnen verklaren. Misschien zijn leerlingen, die het slecht doen op school, orchideeën in de verkeerde omgeving.

Ik geloof dat Van IJzendoorn en zijn collega’s totaal verkeerd naar het probleem kijken. Moeten we kinderen met ADHD laten opgroeien in een speciaal voor hen gecreëerde omgeving en lesgeven met speciaal voor hen gefabriceerd lesmateriaal? Of moeten we hen als doodnormale kinderen laten opgroeien die wat vaker tegen problemen zullen oplopen. Al doende leert men, zo luidt het spreekwoord. Dat geldt, volgens mij, ook voor kinderen met ADHD. Dat zal voor hen wat langer duren, maar in een kunstmatig gecreëerde omgeving zullen ze nimmer leren klaar zijn voor de toekomst.